|
|
|
|
|
|
|
|
Thornal Arhiva tekstova Svetog Kraljevstva Magije
Adepti
14
Nikola Tesla i sunarodnici Autor: Sa�a Zdravković 10.07.2010
''U meni ima ne�to �to mo�e biti i obmana, kao �to često biva kod mladih i odu�evljenih ljudi. Ali, ako budem srećan da ostvarim samo neke od svojih ideja, biće to dobročinstvo za celo čovečanstvo. Ako se te moje nade ispune, najslađa misao biće mi da je to delo jednog Srbina...''.
Otac Nikole Tesle, Milutin Tesla, inače sve�tenik u Gospiću, je prvobitno svom sinu nametao sopstveni �ivotni put, ali je kasnije uvideo da mladi i tada bole�ljivi Nikola ima jedinu �elju da bude in�enjer. Ipak je usli�io �elju svom četvrtom detetu, i u međuvremenu jedinom sinu, i odlučio da ga posle zavr�ene karlovačke (rakovačke) realke, na jesen 1875., upi�e na studije Visoke tehničke �kole, Hemijsko-tehnolo�kog fakulteta u Gracu. Milutin Tesla se odlučio za Grac iz verovatno, vi�e razloga: Od svih tada�njih ''slovenskih'' univerziteta Grac je bio najbli�i, a u to vreme u Gracu je bilo i najvi�e Srba (i Hrvata) i to ne samo iz Austro-Ugarske, već i dr�avljana Srbije, Crne Gore i Bosne. Jedan od Bosanca je bio i Teslin cimer, student pravnog fakulteta, Kosta Kuli�ić, kasnije profesor gimanzije u Sarajevu. Na osnovu njegovih svedočanstava imamo saznanja o '' privatnom �ivotu'' Tesle u Gracu, njegovom ispočetka blistavom studiranju, kasnijem prepu�tanju hazardnim igrama i razuzdanom �ivotu, i odlasku u Marburg (dana�nji Maribor). Značajno je reći da se Tesla po dolasku u Grac, odmah uključio u rad studentskog dru�tva ''Srbadija'' koje je nastalo kao protivte�a udru�enjima nemačke omladine. Ovo dru�tvo je izdavalo svoj istoimeni knji�evno-naučni almanah koji je bio �tamapan u tada�njem centru srpske manjine u Austro-Ugarskoj, u Novom Sadu. Na jednoj od sednica ''Srbadije'', januara 1876. Tesla iznosi saop�tenje ''O kapilarnim cevima''. Interesantno je da je Tesla za predmet svog prvog javnog predavanja izabrao istu temu (kapilarne pojave) kao i Albert Ajn�tajn, 25 godina posle njega (1901.), kao i Nils Bor 1906. godine. Uz sve ovo treba napomenuti da je Tesla bio neizostavno tačan u pogledu odlaska na predavanja, i za razliku od svojih kolega nije propu�tao ve�be ni na 30� ispod nule.
Grac danas Zahvaljujući izuzetnom obrazovanju svoga oca (Milutin Tesla je govorio italijanski i nemački), zatim entuzijazmu gimnazijskog profesora Martina Sekulića, Tesla je na prvoj godini studija postizao izvanredne rezultate iz svih predmeta i preterivao u čitanju i učenju, �to je izazivalo strah kod njegovih mentora, a zbog njih, i kod oca. Kasnije su nastupili drugačiji pomenuti momenti Teslinog �ivota i on je posle smrti oca oti�ao u Prag, zatim Budimpe�tu, Pariz i na kraju na drugi kontinent… U to vreme u kraljevini Srbiji polako se ka Evropi �ire naučni krugovi i Srbija postaje uključena u sva vodeća naučna dostignuća toga vremena. Vodeća ličnost nauke kraljevine Srbije od osmadesetih godina devetnaestog veka, pa do kraja svog �ivota je Đorđe Stanojević, rođen 7. aprila 1858. godine u Negotinu. Fizičar, astrofizičar, meteorolog, profesor fakulteta i vojne akademije, rektor univerziteta u Beogradu, jedan od konstruktora i realizatora prvih hidoelektrana u Srbiji na reci Đetinji (1900.) i na Vučjanki kod Leskovca 1903., tvorac prvih fotografija u boji kod nas, naučnik sa oko osamdeset objavljenih naučnih radova i knjiga u zemlji i inostranstvu. Ali je izgleda najznačajnija činjenica to, da je bio vr�njak Nikole Tesle i praktično jedini čovek onda�nje Srbije koji je bio i lični prijatelj Nikole Tesle, a u određenoj meri i njegov saradnik. Bez ove činjenice Teslina dostignuća iz tog vremena bi nam ostala nepoznanica.
Jovan Jovanović Zmaj Tesla je prihvatio jedini poziv naučnih krugova kraljevine Srbije, da poseti Beograd, i to je učinio juna 1892. godine. Stanojević je bio član delegacije koja je organizovala posetu i doček Tesle, na �elezničkoj stanici u Beogradu . Član delegcije je bio i Jova Jovanović Zmaj, koji mu je napisao i izrecitovao pozdravnu pesmu, (koja se Tesli jako dopala i kasnije je ispunio obećanje dato pesniku da će njegove pesme prevesti na engleski jezik). Teslu je primio i kralj Aleksandar Obrenović, koji je �eleo da tada već uveliko slavnog naučnika odlikuje ordenom Svetog Save prvog reda, ali Tesla kao građanin Amerike nije mogao da primi odlikovanja. U sklopu posete Tesla je odr�ao predavanje u Kapetan�Mi�inom zdanju, gde se prisutnima između ostalih obratio i rečima : ''U meni ima ne�to �to mo�e biti i obmana, kao �to često biva kod mladih i odu�evljenih ljudi. Ali, ako budem srećan da ostvarim samo neke od svojih ideja, biće to dobročinstvo za celo čovečanstvo. Ako se te moje nade ispune, najslađa misao biće mi da je to delo jednog Srbina...''.
Đorđe Stanojević Tesla je potom bio u �etnji gradom, poseti beogradskoj Velikoj �koli, a boravak mu je organizovan u hotelu ''Imperijal''. U ta dva dana boravka u Beogradu Tesla je predlagao Stanojeviću da se Beograd osvetli naizmeničnom, a ne jednosmernom strujom, �to je Stanojević ipak paradoksalno odbio, uz opasku da taj sistem u svetu jo� nije za�iveo. Ovo i nije toliko iznenađujući podatak kada se ima u vidu da tada u ''ratu struja'', Tesli podr�ku nije dao ni Mihajlo Pupin. Bilo kako bilo, od tada se Stanojević i Tesla mogu nazvati prijateljima. Iduće godine je Tesla predlo�en za dopisnog člana Srpske Akademije Nauka i Umetnosti, gde na�alost nije izabran, ali je to učinjeno tek sledeće 1894. godine!
Mihajlo Pupin Stanojević 1905. osniva biblioteku za op�tu i primenjenu fiziku, gde u narednim godinama upoznaje čitaoce sa najnovijm dostignućima nauke i tehnike tog vremena i pribli�ava ih radu i otkrićima njihovog zemljaka Nikole Tesle. To često čini svojim delima koje posvećuje svom prijatelju, a najznačajnije je: ''Nikola Tesla i njegova otkrića''(1894.). Tesla je ustupao Stanojeviću tekstove patenata i predavanja i slao kli�eje slika i �eme, pa Stanojević, inače poznat u �irim naučnim krugovima Evrope, znalački i na najbolji mogući način to koristi i u potpunosti uvodi na�u nauku u savremene tokove na polju elektrotehnike.
Elektrana na Đetinji, nekad i sad Činjenica da je elektrana na Đetinji, podignuta samo pet godina nakon Tesline na Nijagari, druga takve vrste na svetu, deluje sasvim impozantno, i treba znati da su prve dve hidrocentrale podignute zbog fabrika tkanina, pa tako paralelno teče i industrijalizacija Srbije. Treba istaći i to da je Tesla kao student u dva navrata potra�ivao stipendiju od Matice Srpske i oba puta bio odbijen. Ipak, je Tesla bio sve�teničko dete, a u to vreme sa finansijske strane, u očima ljudi iz Matice to je za njega bila ote�avajuća okolnost. Tesla je postao počasni doktor nauka niza evropskih visoko�kolskih ustanova: 1908. godine Bečkog politehničkog fakulteta, Beogradskog i Zagrebačkog univerziteta 1926.godine, a od 1936.-1937. Vi�e tehničke �kole u Pragu i Gracu, univerziteta u Bukure�tu, Grenoblu, Sofiji i drugim gradovima. U najte�im godinama za njega, odbijao je novčanu pomoć od privatnih lica, čak i od onih koja je po�tovao ili industrijskih kompanija. U pismu upućenom od januara 1935. generalnom konzulu Jugoslavije u Njujorku, g. Jankoviću, Tesla ga je molio da izvesti Mihajla Pupina, da bi svaki poku�aj novčane pomoći smatrao te�kom uvredom, i kao znak da je do�ao kraj njegovom stvaralačkom radu, ali su ga sa te�kom mukom nagovorili da prima do�ivotnu penziju od vlade kraljevine Jugoslavije u visini od 600 dolara mesečno.
Milutin Milanković U prvim godinama dvadesetog veka bio je zaista veliki broj na�ih veoma uspe�nih i poznatih naučnika u svetskim razmerama. Jedan od njih je bio i Milutin Milanković, koji je uz Slavka Bok�ana i Bogdana Gavrilovića, doprineo osnivanju instituta ''Nikola Tesla''. I najzad sledeće godine, Tesla postaje redovni član SANUM-a marta 1937., u svojoj 80-oj godini �ivota i trideset godina posle dobijanja članstva u Američkoj akademiji nauka!? Teslin najmalađi sestrić, Sava Kosanović, takođe sve�teničko dete i sin njegove najmlađe sestre Marice, se vezao za svog ujaka kao �to se i Tesla vezivao za svog ujaka Paju Mandća. On emigrira u Ameriku 1941. godine zbog invazije Nemačke i Italije na Jugoslaviju i ostaje uz Teslu sve do njegove smrti 7. januara 1943. godine u potkrovlju ''Njujorkera''.
Muzej Nikole Tesle u Beogradu Kosanović je kao diplomata bio na funkciji ambasadora Jugoslavije u SAD, od 1946. do 1948. godine. Zahvaljujući njegovoj brizi, op�irna arhiva, istorijski prototipi Teslinih pronalazaka i njegove lične stvari, su sakupljene, delimično otkupljene iz banaka i otpremljene u domovinu, u muzej, koji je osnovan 1952. godine i sme�ten u nekada�njoj ''Genčićevoj vili''. U muzeju koji se nalazi u Krunskoj 51, i koji jedini čuva originalnu i ličnu zaosatv�tinu velikog naučnika, nalazi se vi�e od 160 000 originalnih dokumenata, vi�e od 2000 knjiga i časopisa, istorijsko-tehničkih eksponata, fotografija, orginalnih tehničkih preparata, instrumenata i uređaja. Od 1957. muzej predstavlja jedinstvenu instituciju nauke i kulture jer je jedini muzej koji je ujedno i mauzolej, jer čuva i urnu u obliku sfere u kojoj su sme�teni Teslini kremirani posmrtni ostaci. Tesla je naime sahranjen po pravoslavnim običajima, ali je naknadno po �elji porodice kremiran.
Povezani tekstovi: Nikola Tesla - Čovek van vremena Tesla - um koji je video budućnost Pronalazač koji je izumeo točak modernog doba
Istra�ivanje na polju struja visokih frekvencija Kako je Teslina zaostav�tina stigla u Beograd Nikola Tesla - Psiholo�ki portret Nepoznati rukopis Nikole Tesle Knjige - Teslina zaostav�tina i knjige o Tesli
|
|
|
|
|
 |
||
|
Sva prava rezervisana Copyright � 2010 by Alexandar Thorn Poslednje izmene: 27-01-2013 05:30 |
Milutin Tesla
